Podróż z Małym Dzieckiem to wyzwanie, szczególnie, jeżeli wiąże się z wyjazdem w okolice z ograniczonym dostępem do lekarza i farmaceuty. Poniżej przedstawiam listę produktów, które zawsze powinniście mieć w swojej powiększonej, maluszkowej apteczce.

1. Kontakt ze słońcem.

Pamiętajmy o zabraniu w podróż produktów ochronnych z filtrami UV, niezależnie czy wyjeżdżamy zimą, czy latem. Skóra małego dziecka po długim kontakcie ze słońcem jest narażona na negatywne skutki promieniowania UV. Pamiętajcie, że krem, który zabieramy, powinien być wcześniej przetestowany. Bardzo wiele produktów z filtrami UV wywołuje reakcje alergiczne u dzieci, dlatego zabieramy ze sobą tylko sprawdzone wcześniej produkty.

Pamiętajmy również o produktach kojących poparzoną skórę, bogatych w składniki nawilżające.

2. Gorączka

Dzieci lubią chorować w najmniej oczekiwanym momencie. Każdy rodzic o tym wie. My praktycznie przy każdym urlopie zaliczamy gorączkę: raz z konkretnej przyczyny, np. bostonki, raz zupełnie bez uchwytnej przyczyny. Dlatego nie ruszamy się na dłuższe i krótsze wyjazdy bez preparatów ibuprofenu, paracetamolu oraz podręcznej ściągi z ich dawkowania. Artykuł na ten temat znajdziecie w naszym wcześniejszym artykule: http://www.ciociadoktor.pl/jak-leczymy-goraczke/ Pamiętajcie, aby zabrać ze sobą dwie formy preparatów – zarówno czopki, jak i syropy.

3. Uczulenia

W trakcie urlopowych przygód zdobywamy nowe doświadczenia smakowe, mamy kontakt z nowymi produktami do prania i sprzątania czy jesteśmy narażeni na częste ukąszenia owadów. Pamiętajmy, że wiele z nich może wywołać u malucha reakcję uczuleniową. Zabierzmy ze sobą preparaty przeciwalergiczne, np. Fenistil (w kroplach) oraz preparaty desloratadyny i ich pochodnych (dostępne w małych opakowaniach bez recepty). Wyjeżdżając nad jezioro i morze nie obędzie się również bez preparatu fenistilu w żelu do stosowania miejscowego na skórę.

4. Kaszel

U małych alergików wziewnych lub dzieci z tendencją do częstych zapaleń oskrzeli czy zapalenia krtani nie zapominajmy o zabraniu nebulizatora oraz podstawowych leków wziewnych salbutamolu i budezonidu w nebulizacji oraz ampułek soli fizjologicznej.

5. Wymioty i biegunka

Objawy nieżytu żołądkowo-jelitowego mogą zatruć każdą podróż, dlatego zawsze warto mieć pod ręką preparaty, które zatrzymają przynajmniej okresowo dolegliwości. Do preparatów hamujących biegunkę należą diosmektyn lub taninian żelatyny. Warto również poprawić równowagę funkcjonowania przewodu pokarmowego poprzez przyjmowanie probiotyków zawierających: Lactobacillus rhamnosus GG lub Saccharomyces boulardii. Pamiętajmy, że w takiej sytuacji musimy przede wszystkim zapewnić dziecku właściwe nawodnienie: poimy malucha małymi porcjami (nawet strzykawką). Warto też zaopatrzyć się w preparaty elektrolitów. Każdy wie, że ich smak nie jest najlepszy. Wyjściem jest podawanie ich w innej formie (np. łyżeczką) niż podstawowe płyny, gdyż w przeciwnym razie maluch może zniechęcić się do picia z butelki czy szklanki.

6. Zapalenia gardła/Ząbkowanie

Zapalenie gardła, zarówno bakteryjne jak i wirusowe, bardzo łatwo można złapać w warunkach klimatyzowanych. Warto więc, poza lekami przeciwgorączkowymi i przeciwbólowymi, zaopatrzyć się w preparaty miejscowo znieczulające i odkażające tylną ścianę gardła typu: Dentosept A mini, Uniben, Tantum verde lub preparaty propolisu.

7. Objawy dyzuryczne.

Kąpiele w morzu i basenie sprzyjają rozwojowi zakażeń układu moczowego. Należy pamiętać o prawidłowej higienie miejsc intymnych. Przy pojawieniu się świądu lub dyskomfortu w trakcie oddawania moczu, warto włączyć wstępnie nasiadówki/kąpiele w korze dębu oraz dodatkowo zakwaszać mocz poprzez przyjmowanie doustnie preparatów z witaminą C. Dodatkowo warto zabrać z sobą maść z clotrimazolem.

8. Okolica pieluszkowa

Upał i wilgotne środowisko sprzyjają odparzeniom okolicy pieluszkowej. Warto pamiętać, aby jak najczęściej zmieniać pieluszki u dziecka przy wysokich temperaturach. W miarę możliwości wietrzymy (tzn. pozostawiamy dziecko bez pieluszki np. na podkładzie). Jeżeli już musimy zakładać pieluchę, zabezpieczajmy okolicę odbytu kremami nawilżającymi, zawierającymi alantoinę, które tworzą barierę uniemożliwiającą wchłanianie wody.

9. Opatrunki

W podręcznej apteczce nie powinno zabraknąć jałowych gazików, opatrunków, bandaży – zarówno elastycznych, jak i bawełnianych, preparatu odkażającego na skórę zawierającego octanisan oraz maści zmniejszających obrzęk, np. Altacet.

10. Nakrycie głowy: kapelusik, czapka czy opaska.

Warto przed wyjazdem skonsultować się ze swoim lekarzem, co dodatkowo spakować spoza wyżej wymienionej listy. Oczywiście nie zapominajmy, iż w konkretnych sytuacjach nasza podręczna apteczka może okazać się niewystarczającą pomocą i konieczna jest wizyta z dzieckiem u Pediatry.

Autor zdjęcia: prostooleh – pl.freepik.com

Zapalenie oskrzelików to infekcja dolnych dróg oddechowych. Najczęściej rozpoczyna się w górnych drogach oddechowych, jako niepozorny katar. Następnie w ciągu 2- 3 dni dołącza się kaszel (początkowo tylko w nocy), będący wynikiem ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Z czasem zamienia się w suchy, duszący, będący efektem zaciskania dróg oddechowych i dalej w mokry, produktywny.

Zapalenia oskrzelików dotyczą najmłodszych dzieci. Odpowiednikiem u starszych są zapalenia oskrzeli. Najbardziej niebezpieczny dla malucha jest etap pojawienia się kaszlu suchego, ponieważ może rozwinąć się wówczas u dziecka duszność.

Rodzice powinni zwrócić uwagę na niepokojące objawy:

• szybki oddech- każda grupa wiekowa ma właściwe przedziały liczby oddechów na minutę

(tabelka poniżej)

Wiek w latach	Liczba oddechów/minutę
0–1	24–38
	(noworodek: 40–60)
2–3	22–30
4–6	20–24
7–9	18–24
10–14	16–22
14–18	14–20

• poruszanie skrzydełkami nosa- boczne ścianki nosa dziecka
• uruchamianie tzw. dodatkowych mięśni oddechowych, czyli wciągnięcie przepony oraz mięśni międzyżebrowych
• gwiżdżący poświst podczas oddychania.
• siny trójkąt wokół ust,
• sine opuszki palców
• trudności w karmieniu, męczenie się przy karmieniu

W takiej sytuacji dziecko powinno przyjąć pozycję ułatwiającą oddychanie, czyli sadzamy je bądź pionizujemy noworodka/niemowlaka i pilnie kontaktujemy się z lekarzem. Do definicji duszności nie są potrzebne wszystkie powyższe objawy. Już przy jednym z nich powinniśmy skontaktować się z lekarzem. Ponadto, gdy w trakcie leczenia zapalenia oskrzelików/oskrzeli pojawiają się powyższe objawy powinniśmy pilnie skontaktować się z lekarzem.

Zapalenia oskrzeli i oskrzelików są najczęściej wywołane wirusami. Szczególnie niebezpiecznym dla najmłodszych jest wirus RSV. O ile u starszych dzieci wywołuje objawy zwykłego przeziębienia (gęsty katar, kaszel i stany podgorączkowe) o tyle u najmłodszych prowadzi do ciężkich zapaleń oskrzelików i płuc. Jest to tzw. syncytialny wirus oddechowy. Ma predyspozycje do wyjątkowo szybkiego niszczenia nabłonka wyściełającego drogi oddechowe, stąd pojawia się spora ilość gęstej wydzieliny z dróg oddechowych, z którą często nie radzą sobie najmłodsze dzieci. Do tej pory obserwowaliśmy coroczną sezonowość wirusa RSV od listopada do marca. Jednak w tym roku wyjątkowo zaatakował on najmocniej już we wrześniu i październiku.

Pamiętajmy jednak, że wiele innych wirusów może wywoływać zapalenie oskrzelików np. adenowirusy, wirusy paragrypy, rynowirusy.

Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, czyli poprzez kichanie i kaszel. Maluch wdycha wirusa lub ma bezpośredni kontakt z wydzieliną z dróg oddechowych chorego.

Do czynników ciężkiego przebiegu zakażenia u dzieci zaliczamy:

• wcześniactwo
• choroby płuc np. astmę oskrzelową
• wady serca
• choroby neurologiczne
• zaburzenia odporności
• wiek poniżej 3 m-ca
• karmienie piersią poniżej 2 m-ca życia
• uczęszczanie do żłobka
• kontakt z rodzeństwem w wieku przedszkolnym i szkolnym
• współdomownicy, którzy palą papierosy

Nie ma leków, które działają bezpośrednio na wirusy wywołujące zapalenia oskrzelików i oskrzeli. W leczeniu skupiamy się na postępowaniu objawowym. W pierwszej kolejności stosujemy nebulizacje z soli fizjologicznej. W niektórych wypadkach lekarz decyduje się na włączenie soli hipertonicznej, leków rozszerzających oskrzela, miejscowo przeciwzapalnych i wykrztuśnych. Postępowanie objawowe zależy od stanu pacjenta i indywidualnych potrzeb. Czasami może dojść do powikłań, takich jak: zapalenie ucha, bakteryjne zapalenie płuc. Wówczas lekarz zdecyduje o włączeniu antybiotykoterapii. W najcięższych wypadkach dziecko może wymagać tlenoterapii – wówczas jest kierowane do szpitala.

Co to kwalifikacja do szczepień?

Przed każdym podaniem szczepień ochronnych następuje rozmowa z pediatrą, który na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego pacjenta kwalifikuje do szczepień ochronnych. Podczas tej rozmowy powinniśmy omówić wszelkie wątpliwości dotyczące szczepienia naszego dziecka oraz potencjalne przeciwskazania. Jeżeli w rodzinie pacjenta bądź u samego dziecka wystąpiły niepożądane odczyny poszczepienne lub silne alergie, mamy obowiązek poinformować o tym lekarza kwalifikującego do szczepień, a najlepiej omówić takie wątpliwości już podczas wizyty patronażowej.

Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia, przeciwskazaniami ogólnymi dla wszystkich rodzajów szczepionek są:

-ostre stany chorobowe

-zaostrzenia przewlekłych stanów chorobowych

-ciężki niepożądany odczyn poszczepienny w wywiadzie

Czym różnią się szczepienia obowiązkowe od zalecanych?

Obowiązkowe szczepienia to takie, które są refundowane przez Ministerstwo Zdrowia i nie pobiera się za nie opłat. Obowiązkowe szczepienia to: szczepienie przeciw WZW B (wirusowe zapalenie wątroby typu B), przeciw DTP (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi), przeciw Hib (Hematophilus influenzae typ b) oraz PCV (przeciw pneumokokom), IPV (przeciw polio), MMR (przeciw odrze, śwince, różyczce) i ostatnie, jedyne doustne, przeciw rotawirusom. Szczepienia są realizowane wg tzw. kalendarza szczepień, a informacja o szczepieniu jest umieszczana zarówno w karcie szczepień przechowywanej w Poradni Lekarza Rodzinnego oraz w Książeczce Zdrowia Dziecka, która jest w posiadaniu rodziców.

Zalecane to szczepienia dodatkowe, które warto podać, ale koszty szczepień pokrywają rodzice dziecka. Aktualnie jedynym szczepieniem zalecanym, którego koszt jest refundowany, jest szczepienie przeciw ospie wietrznej. Podawane dzieciom uczęszczającym do żłobka lub klubu malucha- trzeba okazać odpowiednie zaświadczenie.

Zalecane to m.in. szczepienia przeciw meningokokom różnych grup-osobne szczepienie na meningokoki A,C,Y-135,W i meningokoki B oraz poszerzone szczepienia na pneumokoki, szczepienie przeciw ospie wietrznej, odkleszczowemu zapaleniu mózgu, HPV, grypie.

Co to niepożądany odczyn poszczepienny tzw. NOP?

To zaburzenie stanu zdrowia, które wystąpiło do 4 tygodni od szczepienia. Do NOP zaliczamy np. zarówno rumień i obrzęk w miejscu wkłucia, jak i gorączkę po szczepieniu oraz nieutulony płacz.

NOPy dzielimy na łagodne, umiarkowane i ciężkie. Niepożądany odczyn poszczepienny w formie łagodnej występuje dość często: pod postacią gorączki po szczepieniu. Gorączka po szczepieniu nie powinna budzić lęku- podając szczepienie uruchamiamy układ immunologiczny do produkcji przeciwciał. Organizm dziecka działa, jak rozgrzany silnik samochodu na pełnych obrotach, produkując ochronę i zapamiętując fragmenty bakterii i wirusów, aby zbudować ochronę przy potencjalnym ponownym kontakcie z danym wirusem lub bakterią. W przypadku takiej gorączki możemy jak najbardziej podać leki przeciwgorączkowe. Zapytaj o ich dawkowanie podczas wizyty szczepiennej swojego pediatrę. Występują też ciężkie postacie odczynów poszczepiennych np. pod postacią nieukojonego płaczu maluchu, nieprawidłowym napięciu mięśniowym. Z takim odczynem jak najszybciej należy zgłosić się do pediatry.

Pamiętajmy, że każde działanie medyczne jest obarczone ryzykiem, ale prawidłowa kwalifikacja do szczepienia powinna je zminimalizować.

Co to schematy szczepień?

Schematy szczepień to system podawania konkretnej szczepionki przeciwko danej chorobie.

Schemat składa się ze szczepienia podstawowego, czyli dawek podawanych w niewielkich odstępach (najczęściej co 4 tygodnie) oraz tzw. dawek przypominających podawanych po dłuższym odstępie czasu (z reguły po około 6 miesiącach). Na przykład szczepienie na pneumokoki: podajemy 2 dawki szczepienia podstawowego w odstępie 2 m-c i dawka przypominająca po 6 m-c, czyli schemat 2+1.

Szczepienia do 13 m-ca życia

Kalendarz szczepień Twojego dziecka powinni Państwo omówić na pierwszej wizycie u pediatry- wizycie patronażowej (artykuł na ten temat znajdziecie na naszej stronie).

W kalendarzu szczepień mamy dostępne 12 bezpłatnych tzn. obowiązkowych szczepień dla malucha.

Pierwsze szczepienia u noworodka odbywają się w ciągu 24 h od urodzenia- jest to szczepienie przeciwko gruźlicy i WZW B (wirusowe zapalenie wątroby typu B). Są to jedyne szczepienia podawane w szpitalu. Podanie w/w szczepień zostanie naniesione na kartę szczepień dziecka, która zostanie wysłana do wybranej przez Was Poradni Lekarza Rodzinnego.

Na kolejną wizytę szczepienną trafiacie do Poradni Lekarza Rodzinnego w 6-8 tygodniu życia dziecka. Wówczas mogą zostać podane szczepienia obowiązkowe i zalecane. Do obowiązkowych należy WZW B, DTP, Hib, PCV oraz rotawirusy.

Na tym etapie szczepień podejmujecie Państwo decyzję o szczepieniu preparatami 5w 1 lub 6w1, które są odpłatną alternatywą dla szczepień obowiązkowych. Wówczas zastępujemy 4 wkłucia 3 wkłuciami w przypadku 5w1 lub 2 wkłuciami w przypadku 6w1.

Szczepionka 5w1 zawiera toksoid błonniczy, tężcowy i szczepionkę bezkomórkową przeciw krztuściowi, inaktywowaną przeciw polio oraz Hib.

Szczepionka 6w1 poza powyższymi zawiera dodatkowo szczepionkę przeciw WZW B.

Czym różnią się te szczepienia od tradycyjnych szczepień, oprócz mniejszej ilości wkłuć?

Odpowiedź brzmi: składem szczepienia. Tradycyjne szczepionki w ramach refundacji zawierają komórkową komponentę krztuśca, zaś szczepienia 5w1 i 6w1 zawierają tzw. bezkomórkową. Komórkowa komponenta jest bardziej immunogenna, przez co wywołuje silniejszą obronę organizmu, ale powoduje też większe ryzyko niepożądanych odczynów poszczepiennych.

Kolejną decyzję, jaką musimy podjąć na pierwszej wizycie szczepiennej w Poradni Lekarza Rodzinnego to wybór szczepienia, które chroni malucha przed inwazyjną chorobą pneumokokową. Do tej pory zidentyfikowano około 90 serotypów (rodzajów) tej bakterii. Szczepienie oferowane w ramach NFZ to szczepionka 10-walentna, czyli taka, która w swoim składzie zawiera 10 serotypów pneumokoków, zaś szczepienie odpłatne to 13-walentne – zawiera 13 serotypów bakterii. W fazie badań są kolejne szczepionki, zawierające więcej szczepów bakterii.

Szczepienie przeciw rotawirusom

Na rynku farmaceutycznym obecnie dostępne są dwa rodzaje szczepionek przeciw rotawirusom, Są to jedyne szczepienia, które powinniśmy podać dzieciom przed ukończeniem pewnego wieku. Rejestracja produktu wyklucza podanie po ukończeniu konkretnego wieku dziecka.

Pierwsza szczepionka to szczepienie podane w schemacie 3-dawkowym. Zaleca się, aby szczepienie ukończyć do 22. tygodnia życia. Dawki podajemy w ostępie 4 tygodniowym (najlepiej 6 tydzień życia, 11 tydzień życia i 16 tydzień życia). W wyjątkowych sytuacjach, ostatnią dawkę możemy podać do 32 tygodnia życia dziecka. Zawiera ona kilka szczepów:

• rotawirus typu* G1 nie mniej niż 2,2 x 106 IU1,2
• rotawirus typu* G2 nie mniej niż 2,8 x 106 IU1,2
• rotawirus typu* G3 nie mniej niż 2,2 x 106 IU1,2
• rotawirus typu* G4 nie mniej niż 2,0 x 106 IU1,2
• rotawirus typu* P1A[8] nie mniej niż 2,3 x 106 IU1,2

W roku 2021 to ona wygrała przetarg na podawanie maluchom w ramach szczepienia obowiązkowego.

Druga szczepionka to szczepienie podawane w schemacie 2-dawkowym, które zaleca się ukończyć do 16. tygodnia życia. W wyjątkowych sytuacjach, szczepienie jest dopuszczalne do 24. tygodnia życia dziecka. Zawiera jeden szczep żywy, ateunowany rotawirusa ludzkiego.

Szczepienie przeciw meningokokom

Szczepionka, a właściwie szczepionki, należące do grupy szczepień zalecanych. Meningokoki, to bakterie, które wywołują tzw. inwazyjną chorobę meningokokową. Dzieli się je na 12 serogrup (rodzajów, typów). Dostępnych w formie szczepień jest aktualnie 6 serotypów (A,B,C,W,Y).

Na rynku szczepionki zarejestrowane do podania u dzieci na pierwszej wizycie szczepiennej w POZ to szczepienie przeciw meningokokom B, szczepienie przeciw meningokokom A,C,W,Y oraz przeciw meningokokom C. Schematy szczepień obejmują podanie od 2-3 dawek szczepienia podstawowego oraz 1 dawkę szczepienia przypominającego.

Szczepienie przeciw grypie

Zalecane jest od ukończenia 6 m-ca życia. Skład szczepienia jest co roku zmieniany zgodnie z rekomendacjami WHO, na podstawie analizy, który szczep wywoływał najwięcej zakażeń podczas poprzedniego sezonu epidemiologicznego. Schemat szczepienia wygląda tak, że przy pierwszorazowym podaniu dzieci do 9. rż szczepimy 2 razy w odstępie 4 tygodniowym, a potem 1 raz w roku.

Szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce

Szczepienie obowiązkowe od 13 m-ca życia. Jedno z nielicznych szczepień, które charakteryzuje się opóźnionym wystąpieniem gorączki nawet 6-12 dni po szczepieniu.

Szczepienie przeciw ospie

Szczepienie zalecane od 9. mca życia. Dla dzieci przebywających m.in. w żłobkach, klubach malucha refundowane przez Ministerstwo Zdrowia. Szczepienie można również podać do 72 h od kontaktu, celem zahamowania rozwoju choroby.

 

Na temat szczepień obowiązkowych i zalecanych powinniśmy rozmawiać z pediatrą, tak aby już w pierwszych tygodniach życia dziecka przygotować pełen kalendarz szczepień malucha do 13 m-ca życia.

 

Jeżeli chcą państwo zgłębić tematykę szczepień poniżej linki do przydatnych stron:

https://szczepienia.pzh.gov.pl/

https://www.facebook.com/fundacja.szczepienia.rozwiewamy.watpliwosci

https://www.facebook.com/Szczepienia.info

Poniższy artykuł nie zastąpi konsultacji z doradcą laktacyjnym lub wizyty u pediatry, ale mam nadzieję, że podpowie przyszłym mamom na czym należy się skupić w pierwszych dniach karmienia piersią.

1. Dlaczego karmienie piersią to najlepszy wybór dla mojego dziecka?

• Naturalnie podnosi odporność dziecka. Mama wraz z mlekiem przekazuje przeciwciała (zwłaszcza siara, czyli mleko tuż po porodzie), dzięki czemu niemowlaki łagodniej przechodzą infekcje oraz zmniejsza ryzyko poważnych infekcji u wcześniaków.
• Karmienie piersią uzupełnia zapasy naturalnej flory bakteryjnej, dzięki czemu nie ma konieczności stosowania probiotyków.
• Ssanie dla noworodka jest naturalnym sposobem na uspokojenie, dzięki czemu łagodzi stres związany z porodem.
• Wpływa pozytywnie na rozwój komórek nerwowych dziecka. Istnieją badania, w których dzieci karmione piersią wykazują lepszą koncentrację, większe zdolności uczenia się i mniejszy poziom agresji. Jest to zapewne związane z bliskim kontaktem z mamą.
• Prawidłowy model karmienia zapobiega wadom zgryzu, a co za tym idzie wadom wymowy.
• Pozwala naturalnie regulować rytm karmień, zapobiegając przekarmianiu.
• W części badań naukowych postuluje się zmniejszenie ryzyka alergii.

2. Dlaczego to najlepszy wybór dla młodej mamy?

• Stymuluje produkcję hormonu, który jest odpowiedzialny za obkurczanie macicy po porodzie, dzięki czemu mama traci mniej krwi.
• Pomaga w szybszym tempie spalać tkankę tłuszczową i reguluje stężenie cholesterolu.
• Zmniejsza ryzyko wystąpienia raka piersi i jajnika oraz osteoporozy w okresie przekwitania.
• Jest tańszym sposobem karmienia, bo całkiem za darmo 😉 i szybszym do przygotowania, bo bez podgrzewania 😉

3. Skąd pokarm w piersi i dlaczego mało prawdopodobne jest stwierdzenie, że mam go niewystarczającą ilość?

Mleko w piersi kobiety zaczyna powstawać już w trakcie ciąży. W 16.-17. tygodniu ciąży rozpoczyna się proces rozrostu gruczołów mlecznych. Następnie rozpoczyna się produkcja siary, czyli mleka tuż po porodzie. Jest to mleko najbogatsze w składniki odżywcze i substancje immunologicznie czynne (to takie, które odpowiadają za odporność), choć wygląd tego nie odzwierciedla, gdyż jest to gęsta, żółta wydzielina. Siara jest produkowana przez 2-3 doby po porodzie, następnie przez 5-14 dni następuje stabilizacja laktacji. Najpierw pojawia się mleko przejściowe, potem dojrzałe. Stopniowo zwiększa się zawartość tłuszczu i laktozy oraz wzrasta kaloryczność. Co ważne, natura doskonale wie, co jest potrzebne dzieciom – na przykład w przypadku produkcji mleka u mamy wcześniaka, obserwujemy znacznie wyższą jego kaloryczność, co pomaga noworodkowi dogonić inne maluchy.

Mamy często obawiają się, że ich pokarm jest niewartościowy, gdyż mleko przy wycieku jest wodniste. Warto więc wyjaśnić, że w pierwszej fazie jest ono wodniste, a w drugiej już gęste i tłuste, dlatego istotne jest, aby noworodek opróżniał pierś do ,,końca”, zanim ewentualnie podamy drugą pierś.

Przy inicjacji karmienia najważniejsze jest ssanie noworodka. Najsilniejszy odruch jest 20-30 minut po porodzie, dlatego właśnie wtedy, niezależnie od rodzaju porodu, młoda mama powinna przystawić noworodka. Nigdy nie powinna godzić się na karmienie butelką, bo wówczas znacznie trudniej będzie rozpocząć karmienie piersią. Pamiętajmy, że pierwsze porcje wypijane przez dziecko są malutkie tj. 5-10 ml – to w zupełności wystarcza noworodkowi, a dzięki częstemu przystawianiu noworodka do piersi, dajemy sygnał naszemu organizmowi do produkcji mleka. W drugiej dobie noworodek często ,,wisi” na piersi, co zapewnia stymulację wzmożonej produkcji mleka. Około 3.-4. doby pojawia się nawał mleczny. Pozwalamy wtedy pić noworodkowi oraz możemy wykonać pod prysznicem masaż, który pozwoli opróżnić nabrzmiałe piersi. Największe ukojenie przynosi mamie ssanie dziecka (poniżej omówiono inne metody). Jeżeli pozwolimy na początku laktacji dokarmiać noworodka mlekiem sztucznym, odruch ssania ze strony noworodka zostanie zaspokojony ,,butelką”, a piersi młodej mamy nie uzyskają wystarczającego sygnału, żeby rozpocząć wzmożoną produkcję. Wiąże się to z ciężką pracą nad karmieniem piersią po powrocie do domu.

Dodatkowo podanie dziecku smoczka nigdy nie zastąpi kształtu piersi. Neurologopedzi alarmują, że smoczek zarówno butelkowy, jak i uspokajacz stosujmy z umiarem, w wyjątkowych sytuacjach oraz po ustabilizowaniu laktacji.

Jednak niestety zdarzają się w życiu sytuacje, w których mama ma mniejszą produkcję pokarmu. Największy wpływ na zahamowanie laktacji u młodej mamy ma silny stres i zmęczenie.

4. Jak stymulować laktację, żeby mieć więcej pokarmu?

Przede wszystkim największe znaczenie ma odruch ssania noworodka, który stymuluje brodawkę i wysyła sygnał do mózgu, że potrzebna jest wzmożona produkcja mleka.

Samo dziecko kontroluje w ten sposób laktację. Jeżeli kobieta ma ,,zbyt mało pokarmu” to maluch chce częściej być przystawiany lub pije z obu piersi na jedno karmienie. Jeżeli jest leniuszkiem lub z jakiś powodów nie chce samodzielnie pić to mama może zastąpić ssanie malucha użyciem laktatora pomiędzy karmieniami– taka stymulacja laktacji może odbywać się pod kontrolą położnej, doradcy laktacyjnego lub pediatry. Odciągnięty pokarm mama może zamrażać lub, jeśli obserwowany jest brak przyrostu masy ciała dziecka, podawać po właściwym karmieniu piersią.

Kobieta karmiąca powinna wypijać około 3 litrów płynów na dobę. Karmienie dla mamy powinno być przyjemnością, dlatego warto konsultować np. bolesne brodawki czy inne trudności, by znaleźć przyczynę i rozwiązać je.

Mama może też zdecydować się dodatkowo na pobudzanie laktacji wypijając ziołowe napary. Na rynku występują gotowe mieszanki i preparaty. Nie mamy wiarygodnych badań, które mówią o ich skuteczności, ale teoretycznie poniższe zioła mają działanie mlekopędne:

• melisa zwyczajna,
• pokrzywa zwyczajna,
• kminek zwyczajny,
• biedrzaniec anyż,
• czarnuszka siewna.

Uwaga, hamująco na laktację wpływa (tych naparów unikamy przy stymulacji laktacji):

• mięta pieprzowa,
• szałwia lekarska,
• pietruszka zwyczajna.

5. Co może powodować trudności w karmieniu?

W pierwszej kolejności omówimy przyczyny ze strony malucha:

• Wszelkie infekcje u dziecka powodują niechęć do picia, dlatego należy je wykluczyć po konsultacji z pediatrą/neonatologiem.
• Nieprawidłowy odruch ssania związany z nieprawidłowym napięciem wokół ust bądź zbyt krótkie wędzidełko oraz inne cechy anatomiczne dziecka. Warto wówczas skonsultować się z neurologopedą, który pokieruje dalej takiego maluszka np. skieruje do laryngologa celem podcięcia wędzidełka.
• Nieprawidłowy odruch ssania związany z nieprawidłowym napięciem mięśniowym (zaburzenia całościowe). Warto wówczas skonsultować się z fizjoterapeutą dziecięcym, który ewentualnie pokieruje malucha do neurologa, jeżeli stan się pogorszy.
• Zaburzony schemat przystawiania przez podanie pierwszego karmienia przez smoczek.
• Niepokój malucha, problemy z wzdęciami, zaparciami, refluksem żołądkowo-przełykowym.

Trudności występujące ze strony mamy:

• Nieprawidłowe przystawianie do piersi- mama karmiąca powinna przybrać wygodną pozycję, z podparciem łokcia, na którym stabilizuje głowę dziecka. Maluch powinien czuć się pewnie, aby skupić się wyłącznie na piciu, a nie napięciu główki. O korekcję takiej pozycji powinna zadbać położna na pierwszej wizycie.
• Budowa anatomiczna mamy: płaskie, wklęsłe brodawki, duże piersi. Wówczas najlepszym rozwiązaniem jest konsultacja u doradcy laktacyjnego, który nauczy mamę ,,wyciągać” takie brodawki, zastosuje odpowiednio dobrane kapturki bądź technikę karmienia z innej pozycji w przypadku dużych piersi.

Ważne jest, aby cały proces karmienia nadzorowała jedna zaufana osoba spośród specjalistów, dokonywała oceny skuteczności oraz wysyłała do specjalistów. Mama i maluch powinni czuć się bezpiecznie.

6. Jak oceniać skuteczność karmienia?

Na początek oceniamy sam proces przystawienia do piersi. Powinna to wykonać położna na pierwszej wizycie patronażowej- czy dziecko prawidłowo uchwyciło pierś, czy ssie aktywnie i słychać połykanie i czy po odsunięciu dziecka obserwujemy wypływ mleka.  Karmienie powinno trwać około 10-20 minut, a maluch powinien być spokojny po karmieniu, zaś mama czuć opróżnienie piersi.

Od 3 doby oczekujemy minimum 8 karmień na dobę, w odstępach nie dłuższych niż 3 h w dzień i 4 h w nocy.

Maluch powinien moczyć pieluszki oraz może (ale nie musi!) oddawać stolec po każdym karmieniu (normą w przypadku karmienia piersią są stolce nawet co 5 dni. Ważne, aby oddał smółkę w 1 -2 dobie).

Kolejnym aspektem ocenianym przez specjalistę jest przyrost masy ciała. Fizjologicznie noworodek w 1-2 dobie traci max 10 % masy urodzeniowej i dopiero od 3.-4. doby zaczyna prawidłowo przybierać na wadze. W pierwszym okresie przybiera dość szybko. Pomiarów na początku dokonuje regularnie położna, zawsze na tej samej wadze i całkowicie rozebranego malucha. Następnie pediatra podczas patronażu i przy  okazji każdej wizyty szczepiennej.

Maluch powinien przybierać wg poniższego schematu:

Wiek w miesiącach	Przyrost masy ciała na dobę w gramach
0-3 m-cy	26-31 gram/dobę
3- 6 m-cy	17-18 gram/dobę
6-9 m-cy	12-13 gram/dobę
9-12 m-cy	9 gram/dobę

Przynajmniej raz w miesiącu waga niemowlaka powinna być naniesiona na siatki centylowe w książeczce zdrowia dziecka.

Jeżeli położna/pediatra nie stwierdzają odchyleń, rodzice nie muszą prowadzić regularnych pomiarów masy ciała.

Naszą czujność powinny wzbudzić poniższe sytuacje:

• Utrata masy ciała powyżej 10% masy urodzeniowej; mniejszy od oczekiwanego przyrost masy ciała; spadki masy w kolejnych dobach po urodzeniu; brak powrotu do urodzeniowej masy ciała po 2 tygodniach od porodu.
• Mniej niż 6 mokrych pieluch na 24 godziny od 3. doby życia.
• Cechy odwodnienia w badaniu przez specjalistę.
• Obecność nieprawidłowych objawów, takich jak: nasilona żółtaczka, apatia, brak chęci do ssania, wymioty, bolesność brzucha, gorączka, zaburzenia napięcia mięśniowego, drgawki, zaburzenia oddechowe, bezdechy, zaburzenia rytmu serca.

Kiedy pojawią się takie niepokojące objawy powinniśmy je pilnie omówić z specjalistą- wówczas konieczna jest kontrola karmień. Mamy 2 sposoby – pierwszy nieco mniej dokładny: ubranego niemowlaka ważymy przed karmieniem i tuż po karmieniu (bez przewijania), wówczas różnica mas to średnia ilość przyjętego mleka. Drugi- bardziej wiarygodny:  odciągnięcie pokarmu przed karmieniem i podanie go przez butelkę. Można obie metody łączyć, natomiast należy pamiętać, że powinny być dokładnie omówione przez specjalistę.

7. Kiedy zdecydować się na dokarmianie mlekiem sztucznym?

Mleko sztuczne stosujemy w przypadku bezwzględnych przeciwskazań do karmienia piersią (tj. galaktozemia, wrodzony niedobór laktazy, zakażenie HIV, HTLV-1, HTLV-2, czynna nieleczona gruźlica, przyjmowanie niektórych leków, ciężki stan ogólny bądź psychiczny mamy, opryszczka na brodawkach) lub niechęci mamy do karmienia piersią. W innych wypadkach powinniśmy starać się utrzymać wyłączne karmienie naturalne lub karmienie mieszane (tj. pierś i mleko sztuczne) w razie nieudanych prób zwiększenia laktogenezy.

Warto walczyć o karmienie piersią, ale pamiętajmy, że są sytuacje kiedy jest ono niemożliwe, wówczas my mamy nie powinny się katować i obwiniać tylko cieszyć wspólnymi chwilami z maleństwem.

8. Kiedy zdecydować się na specjalistyczne preparaty apteczne?

O włączeniu takiego leczenia decyduje pediatra/ alergolog. Przede wszystkim dziecko musi mieć objawy alergii pokarmowej. Zapytacie Państwo jakie to objawy? Poniższe:

• brak przyrostu masy ciała, zbyt mały przyrost wagi,
• zaparcia/ biegunki,
• stolce z krwią i/lub śluzem,
• kolki, bóle brzuszka,
• obfite ulewania, wymioty, refluks żołądkowo-przełykowy,
• wysypki skórne,
• nasilona postać atopowego zapalenia skóry.

Do lekarza należy weryfikacja i ocena czy pacjent kwalifikuje się do podania preparatu mlekozastępczego tzw. hydrolizatu białka.

W pierwszym etapie leczenia lekarz będzie starał się utrzymać karmienie piersią u mamy i zacznie od diety u kobiety karmiącej. Zaproponuje eliminację białka mleka krowiego i wyłączenie z diety takich produktów jak: mleko, serów, masła, wołowiny i cielęciny i innych.

9. Uszkodzone brodawki – jak sobie radzić?

Skóra brodawek jest wyjątkowo delikatna, często sam dotyk podrażnionych brodawek może przynosić ból. Maluch mający trudności z zasysaniem lub nieprawidłowy ścisk brodawki może doprowadzić do uszkodzeń mechanicznych i krwawienia. Konsekwencją tego jest zastój pokarmu i zapalenie piersi.

Sposoby na złagodzenie nadwrażliwości:

• miękka, przewiewna bielizna, wietrzenie piersi, bezwzględne zasady higieny, mycie rąk przed każdym karmieniem,
• smarowanie piersi własnym pokarmem,
• stosowanie na rany niezakażone lanoliny, dekspantenolu, alantoliny (nadkażone, ropne wymagają pilnej konsultacji lekarskiej),
• stosowanie ciepłych okładów/ ciepłego prysznica.

W przypadku silniejszych uszkodzeń i dużych trudności z karmieniem wymagana jest konsultacja specjalistyczna (doradcy laktacyjnego lub pediatry/ ginekologa). Zaleci on różne metody w zależności od przyczyny uszkodzenia.

Jeżeli uszkodzenie powstaje w następstwie nieprawidłowego zasysania można zaproponować:

• odciągnięcie mleka z pierwszego wypływu laktatorem,
• przygotowanie płaskiej, wklęsłej brodawki, również zalecane jest użycie laktatora,
• ewentualne użycie nakładek laktacyjnych,
• ciepły okład na pierś przed przystawieniem dziecka.

W przypadku urazów spowodowanych ściskaniem przez dziecko brodawki:

• korekcja postawy i ustawienia przy piersi,
• układanie piersi odpowiednio,
• ćwiczenia korygujące otwarcie ust lub ułożenie języka,
• podcięcie wędzidełka w razie jego nieprawidłowości.

Nieprawidłowa technika może doprowadzić do zastoju mleka w wyniku niepełnego opróżniania piersi, czego konsekwencją może być zastój. W przypadku zastoju zalecane jest jak najczęstsze przystawianie dziecka do piersi. W razie braku poprawy odciąganie laktatorem. Gdy wcześniej wymienione metody nie przynoszą efektu, konieczna jest pilna konsultacja z lekarzem.

 

10. Jak przechowywać pokarm kobiecy?

Warunki i temperatura	Zalecany czas
Pokojowa 19-25 stopni	Optymalnie 4 h, max 6-8 h
Lodówka 4 stopnie	Do 96 h
Zamrażalnik -10 stopni	14 dni
Zamrażalka -20 stopni	3-6 m-c

A właściwie to wizyty patronażowe, gdyż jest ich kilka. To wizyty położnej/pielęgniarki środowiskowej oraz lekarza w domu lub gabinecie lekarskim tuż po narodzinach dziecka.

Wizyty położnej

Wyboru położnej należy dokonać przed narodzinami (najlepiej w ostatnim trymestrze- od 21tygodnia ciąży). Jej wizyty zazwyczaj odbywają się w domu w obecności opiekuna prawnego. Pierwsza powinna mieć miejsce do 48h po opuszczeniu szpitala. W ciągu 6 tygodni życia Dziecka położna powinna odwiedzić Was co najmniej 4 razy. Jaki jest cel takiej wizyty? Położna ocenia stan noworodka (skórę – stan i kolor, kikut, ciemię, odruchy, objawy patologiczne i inne), skuteczność karmienia piersią (przystawienie, efektywność ssania), a także waży, mierzy dziecko i ocenia przybór na wadzę. Dodatkowo również wspiera Mamę – udziela rad teoretycznych i praktycznych w zakresie laktacji, karmienia, przystawienia, pielęgnacji i innych. Ocenia stopień gojenia rany, krocza, brodawki piersiowe (pod kątem ran), piersi (pod kątem zastoju, stanu zapalnego).

Wizyta patronażowa u Lekarza

To pierwsza wizyta u Lekarza. Po narodzeniu Dziecka Rodzice powinni zgłosić ten fakt w wybranej przychodni (tj. wypełnić deklaracje wyboru lekarza i pielęgniarki POZ), gdzie zostanie przesłana karta szczepień z Oddziału Noworodkowego. Wizyta powinna odbyć się do 6 tygodnia życia (najlepiej 4-5tydzień życia), czyli przed pierwszym szczepieniem, jeżeli noworodek jest zdrowy (tj. położna nie zauważa podczas wizyt niepokojących objawów). Bądź wcześniej – w razie niepokojących objawów podczas wizyt położnej lub zaobserwowanych przez rodziców. W czasie wizyty lekarz zbiera dokładny wywiad ciążowy, porodowy, okołoporodowy. Bada fizykalnie noworodka oraz dokonuje pomiaru obwodu głowy, klatki piersiowej, wagi, długości ciała. Po badaniu przedstawia informacje o stanie zdrowia dziecka, wyjaśnia odchylenia w przeprowadzonym badaniu. Dodatkowo udziela porad, odpowiada na Wasze pytania (dlatego warto przygotować wszystkie pytania do lekarza wcześniej na kartce). Następnie omawia kalendarz szczepień, terminy kolejnych wizyt bilansowych i w razie potrzeby kieruje na badania czy do poradni specjalistycznych.

WAŻNE! Istotne zarówno podczas wizyt położnej, jak i lekarza jest odnotowanie przez nich odpowiednich informacji w karcie zdrowia, jak i zarówno w książeczce zdrowia Waszego Dziecka.

Bibliografia:

https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/badania-bilansowe/101231,abc-badan-bilansowych-w-pediatrii-zasady-przeprowadzania-wizyt-i-porad-patronazowych-u-dzieci-w-1-miesiacu-zycia

 

Poniżej dołączamy część wskazówek dla przyszłych oraz młodych rodziców:

KARTA DLA MŁODEGO RODZICA:

KARMIENIE PIERSIĄ:

1. Karmimy dziecko piersią na żądanie – w dzień co 2,5-3h, w nocy dopuszczalna jedna dłuższa przerwa 4h.
2. Ważna jest ocena wskaźników skutecznego karmienia omówiona z położną/pediatrą.
3. Po posiłku nie odbijaj zawsze Dziecka – jedynie, gdy dziecko jest niespokojne. Po posiłku odpoczynek- połóż Dziecko na swoje nogi na 2-3minuty.
4. Już niedługo pojawi się artykuł, gdzie omówimy dokładnie ten temat.

SZCZEPIENIA:

1. Omawiane podczas pierwszej wizyty u pediatry
2. Już niedługo kolejny artykuł na temat szczepień

ROZWÓJ RUCHOWY:

1. Od 1 miesiąca życia kładź na twardą matę
2. Do 3mż nie pionizujemy dziecka
3. Kładź, jak najczęściej na brzuszku od pierwszych dni życia (gdy płacze – możemy wtedy na krótkie okresy np.. 15razy po 1minucie), kikut nie jest przeciwwskazaniem!

PIELĘGNACJA NOWORODKA:

1. Toaleta kikuta:
   – wietrzymy jak najwięcej,
   – możemy zamoczyć w kąpieli, ale nie długo i staramy się tego unikać,
   – po kąpieli dokładnie osusz – gazikiem, patyczkiem do uszu (NIE WACIKAMI!),
   – NIE zalecany jest rutynowo preparat z oktenidyną, spirytus, jedynie, jeżeli włączy go położna/pediatra,
   – podwijamy pampers, by nie zakrywał kikuta,
   – można nakładać ubranka – najwygodniejsze są kaftaniki, ponieważ możemy wietrzyć okolicę kikuta,
   – gdy pojawi się nieprzyjemny zapach, wydzielina lub nie odpada po 3tygodniach zgłoś się do lekarza.
2. Profilaktyka ciemieniuchy:
   – czeszemy główkę szczotką z miękkiego włosia na sucho,
   – nie stosuj czapeczek po kąpieli.
3. Higiena jamy ustnej – gazik nasączony wodą/ chusteczki z ksylitolem nałożone na palec – przemywamy dziąsła, policzki, język, a gdy pojawią się ząbki każdą ich powierzchnie.
4. Kąpiel:
   – 2-3 razy na tydzień,
   – sama woda (do momentu odpadnięcia kikuta),
   – temperatura wody 36,6 stopni, łazienki 23 stopnie.
5. Higiena okolic intymnych:
   – u dziewczynek: rozchylamy wargi sromowe i przemywamy (kierunek od góry do dołu, w stronę odbytu) szczególnie po stolcu. Używamy wacików higienicznych nasączonych wodą (nie mokrych chusteczek!),
   – u chłopców nie odciągamy na siłę napletka!
   – w kąpieli delikatnie odciągamy do pierwszego oporu (tyle ile możemy) i wymywamy wodą,
   – gdy nie da się odciągnąć myjemy tylko z zewnątrz,
   – gdy tworzy się ,,kapturek” lub inne niepokojące objawy – konsultacja z lekarzem
6. Zmiana pieluszki:
   – zmieniamy pieluszkę po każdym siku, po każdym stolcu (też w nocy!),
   – nie używamy mokrych chusteczek (tylko na wyjścia!),
   – myjemy tylko WACIKAMI NASĄCZONYMI WODĄ,
   – ważne wietrzenie – jak najczęściej zdejmuj pieluchę
7. Higiena uszu:
   – w przypadku niemowląt czyścimy  tylko małżowinę uszną, czyli zewnętrzną część ucha – gazikiem (lub patyczkiem higienicznym) i wodą,
   – nie ma potrzeby czyszczenia ucha ,,w środku” – w szczególności nie używamy patyczków higienicznych!, gdyż podrażniają i wpychają woszczek do środka.
   Czym jest woszczek? To produkt gruczołów woskowinowych połączony z naskórkiem i wydzieliną gruczołów łojowych przewodu słuchowego zewnętrznego. Pełni funkcje ochronną przed uszkodzeniami i antybakteryjną. Woszczek sam przemieszcza się na zewnątrz i jest widoczny wtedy przed rodziców (dopiero wtedy usuwamy go, czyszcząc, jak wcześniej wspomniałam, małżowinę uszną).

DOM:

1. Temperatura w domu najlepiej 19-21stopnie (gdy cieplej to w samej pieluszce), wietrz pomieszczenia.
2. Klimatyzacja – nie dopuszczaj do dużych wahań temperatur (max 6stopni), nie ustawiaj nawiewu na dziecko. Klimatyzacja powinna być regularnie czyszczona.
3. Łóżeczko:
   – dziecko powinno spać na płasko na plecach (nie kładziemy na noc na brzuszku czy na boku)– zapobiega to śmierci łóżeczkowej,
   – łóżeczko powinno być puste – bez poduszek, osłon,
   – ustawione z dala od grzejnika,
   – twardy materac,
   – dziecko powinno być kładzione w dolnej części łóżeczka (by nie zakopało się w kołderce),
   – szumy – biały szum niezalecany; polecamy aplikacje ,,white noise free” – szum różowy/ brązowy

PRZEMIESZCZANIE:

1. Transport: zawsze w foteliku, tyłem do kierunku jazdy, mocno zaciągnij pasy
2. Spacery:
   – pierwszy spacer od drugiej doby po wyjściu ze szpitala, powinien trwać 30min, drugi spacer ok 1h,
   – nie w foteliku samochodowym, tylko w wózku w gondoli,
   – najlepiej  w pozycji na płasko, na leżąco,
   – w słoneczne dni nie zakrywamy wózka pieluszką tetrową – najlepiej wykorzystać parasolkę,
   – ubieramy w jedną warstwę więcej niż ubranie rodzica, w którym  odczuwa on komfort cieplny,
   – temperaturę dziecka sprawdzamy na karku (nie na rączkach, nóżkach, uszach, nosie – one mogą być chłodniejsze).
3. Noszenie:
   – nie nosimy w nosidłach, gdy dziecko samo jeszcze nie siedzi,
   – chustonoszenie – dopuszczalne wcześniej niż nosidła, ważne prawidłowe stosowanie,
   – nosidło ergonomiczne – dopuszczalne dopiero, gdy dziecko samo już siedzi!, w pozycji ,,brzuszek do brzuszka”; niedopuszczalna pozycja ,,przodem do świata”; ważne, by nosidło miało podparcie od kolan

INNE:

1. Nie narażamy dziecko na fale elektromagnetyczne (telefon, TV – również nie w tle) do 6mż, najlepiej do 2rż.
2. Nie palimy papierosów przy dziecku. Należy pamiętać, że palenie na zewnątrz również nie chroni dziecka, gdyż dym tytoniowy pozostaje na skórze i włosach.
3. Przydatne strony www:
   – hafija.pl
   – wymagające.pl
   – profil na facebook’u – szczepienia rozwiewamy wątpliwości

Czym jest gorączka?

Podejmując walkę z gorączką powinniśmy zapoznać się z definicją prawidłowej temperatury ciała:

• temperatura mierzona w ustach 35,5–37,5 stopnia C
• temperatura mierzona w odbycie 36,6–38,0 stopnia C
• temperatura mierzona w uchu ucho-błona bębenkowa 35,8–38,0 stopnia C
• temperatura mierzona w dole pachowym 34,7–37,3 stopnia C

O gorączce u dziecka mówimy w przypadku temperatury powyżej 38 stopni C, o wysokiej gorączce przy temperaturze powyżej 39 stopni C (do temperatury mierzonej w odbytnicy należy dodać 0,5 stopnia C, w ustach 0,3 stopnia C). 

Leczenie gorączki 

O ile stan podgorączkowy u dziecka często działa korzystnie, pobudzając układ odpornościowy, o tyle już sama gorączka osłabia organizm, dlatego należy ją obniżać (w pewnych sytuacjach u dzieci stosujemy również leki przeciwgorączkowe już w przypadku stanu podgorączkowego, np. drgawki gorączkowe w przeszłości).

Dawkowanie leków przeciwgorączkowych

W pierwszej kolejności obniżamy temperaturę ciała stosując leki przeciwgorączkowe. Leki przeciwgorączkowe u dzieci dawkuje się ze względu na masę ciała. Pamiętaj, lek nie podziała jeśli nie podamy go w odpowiedniej dawce. Najczęściej na preparatach zapisane są przedziały wagowe i dawki leków, ale dokładniejszą metodą jest dawkowanie leków precyzyjnie na kg masy ciała.

Paracetamol doustnie 10-15 mg/kg mc na dawkę
(maksymalna dawka jednorazowa 1000 mg) co 4-6 h
(maksymalna dawka dobowa 60 mg/kg mc)

Paracetamol doodbytniczo 20-25 mg/kg mc na dawkę
(maksymalna dawka jednorazowa 1000mg) co 6-8 h
(maksymalna dawka dobowa 60 mg/kg mc)

Ibuprofen doustnie i doodbytniczo 10 mg/kg mc na dawkę co 6-8 h
(maksymalna dawka dobowa 40 mg/kg mc)

Jeżeli mały pacjent waży, np. 8 kg to:

• Ibuprofenu powinien otrzymać 8 x 10 mg = 80 mg
• Paracetamolu doustnego 8 x 15 mg = 120 mg
• Paracetamolu doodbytniczego 8 x 25 mg = 200 mg

Preparaty przeciwgorączkowe lepiej stosować w postaci bardziej stężonej – musimy podać wówczas mniejszą objętość leku. Ibuprofen w formie stężonej występuje w pod nazwą handlową np. Ibum forte; Nurofen forte; Mig dla dzieci forte. W preparacie forte mamy 200 mg leku w 5 ml syropu. (w preparacie mniej stężonym mamy 100 mg leku w 5 ml). Paracetamol w formie stężonej występuje pod nazwą handlową Pedicetamol (w preparacie mamy 100 mg leku w 1ml).

Przykład: Dziecko o wadze 8 kg musi otrzymać 80 mg ibuprofenu lub 120 mg paracetamolu doustnego – ile to ml? Układamy proporcje:

200 mg ibuprofenu – 5ml syropu
80 mg ibuprofenu – x
x = 2 ml syropu (powinien) otrzymać maluch

100 mg paracetamolu – 1 ml syropu
120 mg paracetamolu – x
x=1,2 ml syropu (powinien) otrzymać maluch

Preparaty Paracetamolu i Ibuprofenu można stosować naprzemiennie celem intensyfikacji leczenia.

Inne metody  

Dodatkowo w warunkach domowych po podaniu leków przeciwgorączkowych możemy zastosować tradycyjne metody obniżania temperatury:

• kąpiel w letniej wodzie (temp. wody niższa od temp. ciała o 2-3 stopnie C) przez około 10-15 minut
• wilgotne okłady na czoło
• wilgotne okłady na pachwiny; pachy; kark
• pojenie chłodnymi płynami
• unikanie przegrzewania dziecka, dziecka nie należy zbyt grubo ubierać. Pomieszczenie, w którym przebywa pacjent powinno być regularnie wietrzone z utrzymaną stałą temp. około 20 stopni C.

Na co zwrócić uwagę podczas gorączki?

W przypadku podwyższonej temperatury u dziecka zawsze należy zwrócić uwagę na następujące kwestie:

• Każde dziecko z podwyższoną temperaturą ciała może być drażliwe, ale utrzymująca się drażliwość lub nieukojony płacz dziecka albo jego nasilona ospałość, senność lub trudność w wybudzeniu powinny wzbudzić czujność. Najczęściej apatia w przypadku dzieci mija po obniżeniu temperatury ciała.
• Kolejnym aspektem jest reakcja na leki przeciwgorączkowe. Temperatura powinna obniżać się po podaniu leków. Im wyższa temperatura, tym spada wolniej i musimy zastosować zarówno metody farmakologiczne (leki przeciwgorączkowe), jak i fizykalne (np. zimne okłady) do jej obniżenia. Jeżeli temperatura nie ulega obniżeniu po podaniu leków przeciwgorączkowych w prawidłowych dawkach istotna jest konsultacja lekarska.
• Czy Twoje dziecko przyjmuje płyny w wystarczającej ilości? Jeżeli maluch pije w tym stanie mniej niż zwykle powinien być oceniony przez lekarza, gdyż nawet przy błahej infekcji wirusowej groźne dla dziecka będzie samo odwodnienie.
• Należy zwrócić uwagę na ilość, zapach i wygląd oddawanego moczu przez dziecko. Zmniejszona ilość może towarzyszyć odwodnieniu. Zaś brzydki zapach bądź wzmożone zabarwienie może sugerować zakażenie w układzie moczowym. Szczególnie powinniśmy zwrócić uwagę na mocz w przypadku braku innych objawów infekcji u dziecka, będących możliwą potencjalną przyczyną gorączki np. katar, kaszel.
• Czujność u rodziców powinny wzbudzić jakiekolwiek zmiany skórne bądź wysypka. Jeżeli na skórze malucha pojawiają się drobne kropeczki bądź plamy nieblednące pod wpływem ucisku palcem NATYCHMIAST skontaktuj się z lekarzem.
• Niepokój powinien wzbudzić przyspieszony oddech u dziecka, nie uspokajający się po podaniu leków przeciwgorączkowych. Jeżeli dziecko ,,ciężko oddycha” powinno być zbadane przez lekarza.
• Gorączka jest bardziej niebezpieczna im młodsze dziecko, dlatego rodzice maluchów <6. m-ca życia zawsze w trybie natychmiastowym powinni zgłosić się do lekarza w razie pojawienia się wysokiej temperatury. Pamiętajmy, że zbyt ciepłe ubranie, energiczna zabawa, intensywny płacz również mogą zawyżać pomiary. W takiej sytuacji wyeliminujmy takie czynniki i ponownie zmierzmy temperaturę.
• Pilnej konsultacji lekarskiej wymaga również gorączka utrzymująca się powyżej 3. doby.

Dagmara Smektała-Smakulska

Dziś na tapecie temat, o który wielokrotnie pytają rodzice chorujących dzieci. W tym artykule dowiecie się czy możemy wspomóc odporność naszego dziecka i uchronić je od chorób. Istnieje obecnie wiele zarówno domowych sposobów, jak i preparatów na rynku, które według producenta wzmacniają odporność dzieci, zachęcając do zakupu. Czy rzeczywiście aż tyle preparatów jest skutecznych?

Układ odpornościowy pełni ważną rolę dla naszego organizmu – chroni przed szkodliwymi drobnoustrojami. W okresie ciąży noworodek rozwija się w bezpiecznym środowisku i otrzymuje od mamy przeciwciała, które chronią go przed danymi chorobami po narodzinach – w czasie, gdy jego własny układ odpornościowy nie jest jeszcze dojrzały (dlatego tak ważne jest szczepienie w ciąży na grypę i krztusiec, gdyż dzięki temu nasz noworodek jest chroniony zanim będziemy mogli go zaszczepić).

Po narodzinach układ odpornościowy naszego dziecka dopiero się rozwija i zaczyna produkować własne przeciwciała. Proces ten jest długotrwały i trwa nawet do 15. r.ż.. Dlatego też im młodsze dziecko, tym bardziej podatne jest na infekcje, ale w miarę kontaktu z kolejnymi patogenami nabywa tzw. odporność swoistą przeciw nim.

Zdrowe dziecko statystycznie choruje do 8-12 razy w ciągu roku, głównie w okresie jesienno-zimowym. Najczęściej to infekcje górnych dróg oddechowych o łagodnym przebiegu. Ilość zachorowań jest większa u żłobkowiczów, przedszkolaków czy dzieci posiadających starsze rodzeństwo, gdyż spotykają się z większą liczbą chorobotwórczych drobnoustrojów. Musimy pamiętać, że taka częstość jest normalna, o ile infekcje te przechodzą łagodnie.

Kiedy więc martwić się tym, że moje dziecko choruje zbyt często? Niepokojące objawy, które mogą świadczyć o niedoborze odporności u dzieci:

• 8 lub więcej zakażeń w ciągu roku,
• 2 lub więcej zakażeń zatok O CIĘŻKIM PRZEBIEGU,
• antybiotykoterapia trwająca powyżej 2 miesięcy lub dłużej bez poprawy,
• 2 lub więcej zapaleń płuc w ciągu roku,
• zahamowanie prawidłowego rozwoju dziecka, przyrostu masy ciała,
• głębokie ropnie skórne, narządów wewnętrznych,
• przewlekające się grzybice jamy ustnej i skóry powyżej 1. roku życia,
• konieczność długotrwałego stosowania antybiotyków dożylnych,
• 2 lub więcej ciężkich zakażeń w ciągu roku,
• obciążony wywiad rodzinny wskazujący na pierwotne niedobory odporności.

Jeżeli chociaż jeden z powyższych objawów występuje u waszego dziecka na początku powinniście udać się do pediatry celem poszerzenia wywiadu i ewentualnie dalszej diagnostyki pod kątem pierwotnego niedoboru odporności (PNO).

W jaki sposób wspierać więc odporność dziecka:

1. Aktywność fizyczna. U niemowlaka częste spacery, zaś u starszych dzieci aktywność na świeżym powietrzu, co najmniej 3 razy w tygodniu przez 30–60 minut.
2. Odpowiednia ilość snu i odpoczynku. Nieprawidłowa długość snu wpływa negatywnie na układ odpornościowy. Ważne jest, więc zapewnienie maluchowi rytuału dobowego, zapewniającego odpowiedni czas na sen i odpoczynek:
   – niemowlęta (od 4. do 12. m.ż.) powinny spać 12-16 h/dobę (w tym drzemki),
   – dzieci w wieku 1-2 r.ż. z kolei 11-14 h/dobę (w tym drzemki),
   – dzieci 3-5 r.ż. 10-13 h/dobę (w tym drzemki),
   – starsze 7-8 h/dobę.
   Sen zmniejsza 3-krotnie podatność na infekcje. Zbyt krótki sen zmniejsza produkcje przeciwciał po szczepieniu oraz skuteczność działania komórek odpornościowych. Pamiętajmy też, że zgodnie z badaniami do 3. r.ż. powinniśmy unikać ekranów, tj. telefonów, tabletów, telewizorów, szczególnie przed zaśnięciem.

3. Dieta, karmienie piersią.
   Pokarm kobiecy dostarcza wielu cennych składników, które wspomagają odporność dziecka. Należą do nich przeciwciała, immunoglobuliny, białka, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy, składniki mineralne. Udowodniono, że karmienie piersią wpływa na kolonizację układu pokarmowego ,,dobrymi” bakteriami, dodatkowo zmniejsza częstość zapaleń ucha środkowego, infekcji układu pokarmowego i oddechowego nawet po zakończeniu karmienia.
   Zdrowa, odpowiednio zbilansowana dieta. Źródło potrzebnej energii, witamin i mikro, makroelementów oraz naturalnych probiotyków wspomagające odporność. Po co warto sięgać?
   – warzywa i owoce – bogate w witaminy, betakaroten, fitoncydy,
   – kiszonki – bogate w kwas mlekowy niezbędny do rozwoju ,,dobrych” bakterii jelitowych,
   – produkty mleczne (jogurt, kefir, maślankę oraz mleko acidofilne),
   – nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (olej lniany, z pestek dyni, produkty pochodzenia morskiego, zwłaszcza tłuste ryby żyjące w zimnych wodach oceanów – makrele, łososie, sardynki, śledzie, dorsze, tuńczyki – oraz skorupiaki, zwane owocami morza),
   – cynk – ostrygi, mięso, wątróbka, kraby, sery żółte, kasza gryczana, jaja, ryż, ryby, pestki dyni, nasiona słonecznika.

4. Unikanie stresu. Stres zwiększa podatność na infekcje – wydziela się wówczas nadmierna ilość katecholamin i glikokortykoidów, które łącząc się z komórkami odpornościowymi wpływają na ich działanie. Należy pamiętać, że sytuacje wywołujące stres są różne w zależności od wieku. Dla dzieci to np. przeprowadzka, pójście do przedszkola, pojawienie się rodzeństwa.
5. Unikanie dymu tytoniowego. Dym tytoniowy zwiększa częstość infekcji dróg oddechowych, jak i wystąpienie lub nasilenie chorób przewlekłych u dzieci jak astma, AZS, nieswoiste zapalenia jelit i wiele innych. Ponadto wpływa negatywnie na układ odpornościowy, hamując jego działanie. Palenie w ciąży z kolei poza negatywnym skutkiem dla rozwoju dziecka również wpływa na układ odpornościowy noworodka.
6. Odpowiednie ubieranie. Chodzi tutaj nie tylko o ochronę przed zimnem dziecka, a o hartowanie dzieci! Bowiem wbrew przekonaniu wielu rodziców przegrzewanie ma również negatywny wpływ na odporność. Najlepsza temperatura, jak powinna być w domu to 18-19 stopni. Dodatkowo ważne jest odpowiednie ubieranie dziecka – u niemowlaka ubieramy jedną warstwę ubrań więcej niż sami mamy, starsze ubieramy tak samo, jak osoby dorosłe. Temperaturę dziecka sprawdzamy na karku, nie na rączkach, nóżkach, uszach czy nosie.
7. Częste mycie rąk. Ręce są źródłem licznych drobnoustrojów, gdyż dotykamy nimi wiele przedmiotów, z których korzystają inne osoby.
8. Unikanie skupisk ludzi, osób chorych. Wg badań do 6. m.ż. nie powinno zabierać się dzieci do dużych skupisk ludzkich typu galeria, supermarket, itp.. Unikanie osób chorych nie wymaga rozszerzania tematu 😉

Wszystkie wymienione powyżej sposoby nijak mają się do licznych reklam, które proponują nam wspomagające odporność preparaty. Także skupmy się teraz na farmakologicznych sposobach. Wbrew pozorom nie ma ich wiele! Poniżej postaram Wam się to udowodnić. Które z nich dają nam więc korzyści?

1. Szczepionki dzielimy na żywe (zawierające całe, pozbawione zjadliwości drobnoustroje) i zabite (zawierające inaktywowane, tj. zabite, drobnoustroje lub ich fragmenty, np. pojedyncze białka). Pobudzają one nasz układ odpornościowy, wywołując immunologiczny efekt podobny, jak po przechorowaniu. Chronią przed ciężkim przebiegiem choroby i jej powikłaniami.
2. Witamina D3. Wpływa na komórki układu odpornościowego oraz na wytwarzanie katelicydyny (białko bakteriobójcze). Wytwarzana jest przez naszą skórę pod wpływem promieniowania słonecznego. Zgodnie z rekomendacjami dla naszego klimatu u dzieci zalecana jest jej suplementacja:
   – od urodzenia do 6. m.ż. 400IU/dobę, codziennie, od pierwszych dni życia, niezależnie od tego czy karmimy piersią, czy mlekiem modyfikowanym;
   – niemowlęta w wieku po 6. m.ż. do ukończenia 12. m.ż.: 400-600 IU/dobę, codziennie;
   – dzieci i młodzież w wieku 1-18 lat: 600-1000 IU/dobę, w miesiącach od września do kwietnia (lub cały rok przy niedoborach – decyduje wtedy lekarz). W okresie od kwietnia do września zalecana ekspozycja na słońce 15 minut w godzinach od 10:00- 15:00 z odkrytymi przedramionami, podudziami bez kremu z filtrem;
   – wcześniaki: 400-800 IU/dobę – do momentu uzyskania wieku skorygowanego 40 tygodni.
   Dodatkowo w witaminę D są bogate produkty spożywcze, tj. śledź, łosoś, tuńczyk, makrela, masło, żółtko jaja, ser żółty.

3. Określone szczepy mają udowodniony naukowo wpływ na odporność; należą do nich Lactobacillus GG [LGG], L. rhamnous DSM 17 938, Streptococcus salivarius.
4. Lizaty bakteryjne – wykazano ich skuteczność, choć umiarkowaną w zapobieganiu infekcjom układu oddechowego, tj. zmniejszenie ilości w ciągu roku o 1/3. Ich działanie polega na pobudzaniu komórek odpornościowych śluzówki dróg oddechowych. Ich zastosowanie należy omówić z lekarzem.

I na tym zakończyłabym listę. Co zaś z innymi preparatami?

Nie potwierdzono badaniami korzystnego efektu podawania jeżówki, witaminy C, laktoferyny, beta-glukanu, immunotrofiny, izoprynozyny, aloesu, żywotnika, grejpfruta, aronii, tui, ziół tybetańskich, pranobeksu inozyny, tranu czy homeopatii.

1. Witamina C. Według przeprowadzonych badań przyjmowanie witaminy C w trakcie infekcji nie jest skuteczne – nie wpływa bowiem na czas jej trwania i zmniejszenie objawów. Jej codzienna suplementacja również nie przynosi znaczącego działania. Jedynie korzyści z jej przyjmowanie wykazano względem osób narażonych na krótkie okresy intensywnego wysiłku fizycznego.
2. Jeżówka (echinacea) – obecnie wg badań nie ma dowodów na jej skuteczność w zapobieganiu infekcjom.
3. Dzięki zawartości witaminy D dawniej wykorzystywany w profilaktyce krzywicy u przedszkolaków. Jednak ze względu na trudności w dostosowaniu dawki wycofano się z tego. Obecnie w badaniach wykazano nieznaczny wpływ tranu na leczenie i zapobieganie częstym infekcjom układu oddechowego u dzieci. Brakuje przekonujących dowodów na jego immunomodulacyjne właściwości.
4. Pranobeks inozyny. W badaniach nie potwierdzono istotnego wpływu podaży pranobeksu inozyny w leczeniu i zapobieganiu nawracającym infekcjom układu oddechowego.
5. Immunoglukan i immunotrofina laktoferryny. Laktoferryna to związek o właściwościach grzybo- i bakteriobójczych, nie ma zaś wpływu na wirusy. Tak więc jej stosowanie na infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci, które najczęściej mają etiologię wirusową, nie jest prawidłowe.
6. Beta-glukan. Badania nie potwierdziły jego korzystnego działania w zapobieganiu i leczeniu zakażeń dróg oddechowych.

Podsumowując, większość sposobów na wzmacnianie odporności naszego dziecka mamy na wyciągnięcie ręki za darmo. Dbajmy o zdrowy tryb życia naszych dzieci, a jeżeli chcemy włączyć jakieś preparaty, skonsultujmy się wcześniej z naszym pediatrą.

Ewa Kubik

Bibliografia:

• https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/62670,jak-wzmocnic-odpornosc-u-dzieci
• Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018r., Postępy Neonatologii 2018;24(1):1-24
• https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/co-to-jest-szczepionka/
• https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/635/original/31-43.pdf?
• https://www.swiatnauki.pl/8,488.html
• https://www.gov.pl/web/rpp/rzecznik-praw-pacjenta-i-doktorek-radzi-obalaja-mity-dotyczace-odpornosci
• https://www.mp.pl/medycynarodzinna/ekspert/pytania-do-eksperta/175161,niedobory-odpornosci
• https://www.mp.pl/pacjent/dieta/wywiady/90034,od-czego-zalezy-odpornosc
• https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.4.8.2.
• https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.5.1.10.
• https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.5.1.8.
• Turner R.B., Bauer R., Woelkart K. i wsp.: An evaluation of Echinacea angustifolia in experimental rhinovirus infections. N. Engl. J. Med., 2005; 353 (4): 341–348
• Linde K., Barrett B., Wolkart K. i wsp.: Echinacea for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst. Rev., 2007; (1): CD000 530
• Feleszko W., Zalewski B.M., Ruszczynski M.: Non-specific immune stimulation. Separating the wheat from the chaff. Paediatr. Respir. Rev., 2013 Oct 29. pii: S1526-0542(13)00123-1. doi: 10.1016/j.prrv.2013.10.00
• Linday L.A.: Nutritional supplements and pediatric upper respiratory tract illnesses. J Allergy Clin. Immunol., 2006; 117 (4): 953–954
• Karkos P.D., Leong S.C., Arya A.K. i wsp.: “Complementary ENT”: a systematic review of commonly used supplements. J. Laryngol. Otol., 2007; 121 (8): 779–782
• Birch E.E., Khoury J.C., Berseth C.L. i wsp.: The impact of early nutrition on incidence of allergic manifestations and common respiratory illnesses in children. J. Pediatr., 2010; 156 (6): 902–906
• Imhoff-Kunsch B., Stein A.D., Martorell R. i wsp.: Prenatal Docosahexaenoic Acid Supplementation and Infant Morbidity: Randomized Controlled Trial. Pediatrics, 2011; 128: e505–e512
• Fritz H., Kennedy D., Fergusson D. i wsp.: Vitamin A and retinoid derivatives for lung cancer: a systematic review and meta analysis. PLoS One, 2011; 6 (6): e21–107
• Chang T.W., Snydman D.R.: Antiviral agents: action and clinical use. Drugs, 1979; 18 (5): 354–376
• Litzman J., Lokaj J., Krejcí M. i wsp.: Isoprinosine does not protect against frequent respiratory tract infections in childhood. Eur. J. Pediatr., 1999; 158 (1): 32–37
• Feleszko W., Zalewski B.M., Ruszczynski M.: Non-specific immune stimulation. Separating the wheat from the chaff. Paediatr. Respir. Rev., 2013 Oct 29. pii: S1526-0542(13)00123-1. doi: 10.1016/j.prrv.2013.10.006
• de Bortoli N., Leonardi G., Ciancia E. i wsp.: Helicobacter pylori eradication: a randomized prospective study of triple therapy versus triple therapy plus lactoferrin and probiotics. Am. J. Gastroenterol., 2007; 102 (5): 951–956
• https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.5.1.3.
• Dellinger E.P., Babineau T.J., Bleicher P. i wsp.: Effect of PGG-glucan on the rate of serious postoperative infection or death observed after high-risk gastrointestinal operations. Betafectin Gastrointestinal Study Group. Arch. Surg., 1999; 134 (9): 977–983
• Nieman D.C., Henson D.A., McMahon M. i wsp.: Beta-glucan, immune function, and upper respiratory tract infections in athletes. Med. Sci. Sports Exerc., 2008; 40 (8): 1463–1471
• Feleszko W., Zalewski B.M., Ruszczynski M.: Non-specific immune stimulation. Separating the wheat from the chaff. Paediatr. Respir. Rev., 2013 Oct 29. pii: S1526-0542(13)00123-1. doi: 10.1016/j.prrv.2013.10.006

Kaszel u dziecka może występować w przebiegu infekcji dróg oddechowych oraz z innych przyczyn. W tym artykule skupimy się na kaszlu związanym z infekcjami.

Na początek, jak rozróżnić rodzaj kaszlu przed wizytą lekarza:

1. Kaszel suchy (kaszel ,,duszący”, męczący, napadowy), np. w przypadku zapalenia oskrzeli. Jest wynikiem podrażnienia receptorów kaszlu oraz w bardziej skomplikowanych sytuacjach wynikiem obturacji, tj. zaciśnięcia dróg oddechowych. Kaszel ma charakter napadowy, męczący, duszący. Nie słychać odkrztuszania wydzieliny. W przypadku tego rodzaju kaszlu możemy zastosować nawilżanie dróg oddechowych, czemu służą inhalacje z soli fizjologicznej bądź doraźnie zastosować leki hamujące kaszel, a następnie pilnie skontaktować się z lekarzem.

• kaszel krtaniowy, np. w zespole pseudokrupu – kaszel o charakterze szczekającym. Brzmi dosłownie jak szczekanie psa. Kaszel tego typu najczęściej pojawia się w nocy. Występuje w zapaleniu krtani z powodu jej obrzęku. W takim kaszlu musimy jak najszybciej zmniejszyć ten obrzęk poprzez chłodne powietrze. Ubieramy malucha w czapkę, szalik i wychodzimy na balkon lub otwieramy drzwi zamrażarki. W razie braku efektu Lekarz włączy inhalacje preparatem sterydu bądź nawet wykona inhalacje z adrenaliny. Ten rodzaj kaszlu jest dość niebezpieczny, ponieważ duży obrzęk może doprowadzić do trudności z oddychaniem. W przypadku podejrzenia zapalenia krtani działamy natychmiastowo, nie czekamy do rana.

2. Kaszel mokry (kaszel z odchrząkiwaniem u starszych dzieci, u młodszych słychać przesuwającą się wydzielinę), np. w zapaleniu płuc. Powstaje w wyniku drażnienia receptorów kaszlu przez mokrą wydzielinę spływającą po tylnej ścianie gardła lub gromadzącą się w oskrzelach i płucach, która nadaje mu owego mokrego pogłosu. W przypadku kaszlu mokrego nigdy nie hamujemy odruchu kaszlu, a wręcz przeciwnie staramy się go nasilać, aby szybciej pozbyć się mokrej wydzieliny z dróg oddechowych. Włączamy syropy o charakterze wykrztuśnym.

Kaszel suchy występuje najczęściej na początku infekcji dróg oddechowych. Stopniowo zamienia się w kaszel produktywny, tzw. mokry.

Zespół kaszlu z górnych dróg oddechowych to nadprodukcja wydzieliny i spływanie jej po tylnej ścianie gardła, co prowadzi do drażnienia receptorów kaszlu w gardle i dolnych drogach oddechowych. Stąd maluchy z katarem tak intensywnie kaszlą na początku infekcji.

Jednak zawsze musimy być czujni i obserwować czy nie występuje tzw. obturacja w drogach oddechowych – czyli ,,zaciskanie” ścian oskrzeli i duszność.

Wykładnikami takiej duszności są:

• szybki oddech – każda grupa wiekowa ma określone przedziały liczby oddechów na minutę (tabelka poniżej)
• poruszanie skrzydełkami (tj. bocznymi ściankami) nosa dziecka
• uruchamianie tzw. dodatkowych mięśni oddechowych. Pojawia się tor brzuszny oddychania. Pomiędzy żebrami zapadają się mięśnie (widoczne dołki pomiędzy żebrami), zaciąganie przyczepów przepony (pod żebrami widoczne zapadanie się
• gwiżdżący poświst podczas oddychania
• siny trójkąt wokół ust
• sine opuszki palców

Tabela: Liczba oddechów na minutę w zależności od wieku umożliwiająca rozpoznać tachypnoe

WIEK DZIECKA	LICZBA ODDECHÓW NA MINUTĘ
< 2. mż.	>60
2-12. mż.	>50
2-5. rż.	>40
>5. rż.	>30

W takiej sytuacji dziecko powinno przyjąć pozycję ułatwiającą oddychanie. Sadzamy je bądź, w przypadku noworodka/niemowlaka, pionizujemy oraz pilnie kontaktujemy się z lekarzem. Do wypełnienia definicji duszności nie są potrzebne wszystkie powyższe objawy – już przy jednym z nich powinniśmy skontaktować się z lekarzem.

Objawy alarmujące, które sugerują choroby przewlekłe bądź ostre i wymagają konsultacji lekarskiej:

• kaszel w okresie noworodkowym
• kaszel w trakcie karmienia
• przewlekły kaszel
• nagły początek kaszlu
• współistnienie kaszlu z utrata masy ciała, potami nocnymi
• spadek tolerancji wysiłku
• napadowy kaszel w trakcie wysiłku
• pojawienie się zasinienia wokół ust
• gorączka
• nasilanie kaszlu

Przede wszystkim chcąc ulżyć naszym pociechom musimy rozróżnić, jaki rodzaj kaszlu występuje u dziecka. Nie ma syropów, które dobrze działają na oba rodzaje kaszlu. W przypadku kaszlu mokrego nie powinniśmy hamować odruchu kaszlowego, ponieważ wówczas cała wydzielina zalegająca w drogach oddechowych w nich pozostaje.

Leki przeciwkaszlowe stosujemy tylko w wypadku kaszlu suchego. Mają one kilka niezależnych mechanizmów działania. Te starszej generacji działają na ośrodek w mózgu (tzw. pochodne opioidowe), który jest odpowiedzialny za ,,wytwarzanie kaszlu”. Przez miejsce swojego działania mają wiele mechanizmów niepożądanych np. mogą wpływać na ośrodki odpowiedzialne za oddychanie.

Nowsze leki przeciwkaszlowe działają bezpośrednio na receptory kaszlu w oskrzelach, dzięki czemu mają większy profil bezpieczeństwa.

Leki wykrztuśne doustne, czyli rozrzedzające wydzielinę w drogach oddechowych, stosujemy by łatwiej oczyścić drogi oddechowe. W przypadku stosowania leków wykrztuśnych, dziecko będzie kaszlało więcej, ponieważ zwiększa się produkcja wydzieliny w drogach oddechowych. Syropy te stosujemy do godzin popołudniowych, nigdy na noc. Im młodsze dziecko tym rozważniejsza powinna być decyzja o ich włączeniu (najlepiej wyłącznie po konsultacji lekarskiej), ponieważ nie każdy maluch ma na tyle rozwinięty odruch kaszlowy, by poradzić sobie z tą wydzieliną.

Leczenie inhalacyjne coraz częściej jest stosowane u dzieci. W postaci nebulizacji, za pomocą specjalnego sprzętu, jakim jest nebulizator, możemy podawać zarówno zwykłą sól fizjologiczną, jak i konkretne leki.

Kiedy stosujemy inhalacje u dzieci:

1. w chorobach tzw. dolnych dróg oddechowych np.:

• w zaostrzeniach astmy oskrzelowej
• w zapaleniu oskrzelików
• w zapaleniu oskrzeli
• w zapaleniu płuc

2. w chorobach górnych dróg oddechowych:

• zapalenie zatok przynosowych
• przewlekły katar
• zapalenie krtani

Pierwsze wyzwanie dla Rodziców to wybór sprzętu.
Na rynku najpopularniejsze są dwa rodzaje nebulizatorów: pneumatyczny, który rozpyla ciecz za pomocą sprężonego powietrza i siateczkowy (membranowy), który wytwarza aerozol wskutek drgań specjalnej membrany.
Zarówno nebulizator siateczkowy, jak i pneumatyczny mają swoje plusy i minusy. Nebulizatory siateczkowe są bardzo wygodne w podróży oraz kiedy pacjent często musi korzystać z tej formy leczenia. Nie wolno jednak przy jego użyciu podawać roztworów soli hipertonicznej, ponieważ zniszczymy główną jego część, jaką jest siateczka. Sprzęt jest stosunkowo drogi oraz nie ma na rynku zbyt wielu konkurencyjnych producentów.
Nebulizatory pneumatyczne są najczęściej większych rozmiarów, jednak można w nich stosować wszystkie roztwory.

W przypadku wyboru sprzętu trzeba zwrócić uwagę na:

• jak najmniejszą przestrzeń martwą – jest to ilość roztworu, która zawsze pozostanie w inhalatorze. Im większa tym więcej rozpuszczalnika będzie trzeba dodać do leku. Powoduje to również mniejszą kontrolę nad dawkowanymi lekami
• rozmiar produkowanych cząsteczek aerozolu- zgodnie z zasadą im głębiej powinien dotrzeć lek, tym mniejsze cząsteczki aerozolu potrzebujemy (najlepsze są sprzęty, w których możemy regulować rozmiarem cząsteczki aerozolu)
• wydajność wytwarzanego aerozolu-zamienia większą ilość płynu w aerozol, w krótszej jednostce czasu
• optymalny przepływ powietrza tj. 4-10 litrów na minutę- zbyt duży przepływ może prowokować kaszel

Przygotowanie inhalacji:

1. komorę nebulizatora wypełniamy lekiem powyżej zaznaczonej wartości na nebulizatorze tzw. przestrzeni martwej (tj. zazwyczaj 0,5-2,5 ml – dokładna informacja w instrukcji obsługi danego urządzenia).
2. pamiętajmy im większe objętości tym dłuższy czas nebulizacji, dlatego starajmy się nie rozcieńczać roztworu zbyt dużą ilością rozpuszczalnika – jego ilość najlepiej ustalić z lekarzem.
3. droga podania inhalacji: maseczka powinna ściśle przylegać do ust i nosa, wybieramy ją u dzieci <4 rż. U dzieci starszych wybieramy ustnik. Rozmiar maseczki dopieramy do wielkości twarzy dziecka: powinna szczelnie przylegać do twarzy i podbródka. Najlepsze są maseczki silikonowe, bez dziurek. Dziurki w maseczce powodują dodatkową utratę leku.
4. w trakcie inhalacji przez maskę duże dawki leku mogą zatrzymywać się w nosie; dlatego podczas kataru nie udrażniamy nosa przed inhalacją, wówczas straty leku będą mniejsze.
5. po inhalacji należy umyć buzię dziecka oraz wypłukać jamę ustną lub dać dziecku do popicia wodę.
6. inhalacja powinna trwać maksymalnie 5 minut na 2 ml roztworu.
7. Po każdej inhalacji należy dziecko oklepać i umożliwić odkrztuszenie wydzieliny. Krótkotrwały kaszel po 20-30 minutach od inhalacji jest oczekiwany.
8. Pamiętajmy, że użyty sprzęt wymaga umycia i ewentualnego wyparzenia części plastikowych zgodnie z instrukcją użytkowania oraz regularnego serwisowania.

Leki w inhalacji mają różne właściwości: rozrzedzają zalegającą wydzielinę, rozkurczają oskrzela lub działają przeciwzapalnie. Dobór leku oraz dawki należy ustalić z pediatrą. We własnym zakresie możemy jedynie włączyć inhalacje z roztworów soli fizjologicznej. Pod żadnym pozorem nigdy nie podajemy w inhalacji olejków eterycznych!

Pamiętajmy, że zarówno leki rozszerzające oskrzela typu Ventolin, Atrovent, jak i przeciwzapalne sterydy, np. Pulmicort, Nebbud, powinny być stosowane wyłącznie na zalecenie lekarza. Nie należy ich włączać samodzielnie przy każdym rodzaju kaszlu, ponieważ możemy zaszkodzić dziecku.

Dagmara Smektała-Smakulska