Kaszel u dziecka może występować w przebiegu infekcji dróg oddechowych oraz z innych przyczyn. W tym artykule skupimy się na kaszlu związanym z infekcjami.

Na początek, jak rozróżnić rodzaj kaszlu przed wizytą lekarza:

1. Kaszel suchy (kaszel ,,duszący”, męczący, napadowy), np. w przypadku zapalenia oskrzeli. Jest wynikiem podrażnienia receptorów kaszlu oraz w bardziej skomplikowanych sytuacjach wynikiem obturacji, tj. zaciśnięcia dróg oddechowych. Kaszel ma charakter napadowy, męczący, duszący. Nie słychać odkrztuszania wydzieliny. W przypadku tego rodzaju kaszlu możemy zastosować nawilżanie dróg oddechowych, czemu służą inhalacje z soli fizjologicznej bądź doraźnie zastosować leki hamujące kaszel, a następnie pilnie skontaktować się z lekarzem.

• kaszel krtaniowy, np. w zespole pseudokrupu – kaszel o charakterze szczekającym. Brzmi dosłownie jak szczekanie psa. Kaszel tego typu najczęściej pojawia się w nocy. Występuje w zapaleniu krtani z powodu jej obrzęku. W takim kaszlu musimy jak najszybciej zmniejszyć ten obrzęk poprzez chłodne powietrze. Ubieramy malucha w czapkę, szalik i wychodzimy na balkon lub otwieramy drzwi zamrażarki. W razie braku efektu Lekarz włączy inhalacje preparatem sterydu bądź nawet wykona inhalacje z adrenaliny. Ten rodzaj kaszlu jest dość niebezpieczny, ponieważ duży obrzęk może doprowadzić do trudności z oddychaniem. W przypadku podejrzenia zapalenia krtani działamy natychmiastowo, nie czekamy do rana.

2. Kaszel mokry (kaszel z odchrząkiwaniem u starszych dzieci, u młodszych słychać przesuwającą się wydzielinę), np. w zapaleniu płuc. Powstaje w wyniku drażnienia receptorów kaszlu przez mokrą wydzielinę spływającą po tylnej ścianie gardła lub gromadzącą się w oskrzelach i płucach, która nadaje mu owego mokrego pogłosu. W przypadku kaszlu mokrego nigdy nie hamujemy odruchu kaszlu, a wręcz przeciwnie staramy się go nasilać, aby szybciej pozbyć się mokrej wydzieliny z dróg oddechowych. Włączamy syropy o charakterze wykrztuśnym.

Kaszel suchy występuje najczęściej na początku infekcji dróg oddechowych. Stopniowo zamienia się w kaszel produktywny, tzw. mokry.

Zespół kaszlu z górnych dróg oddechowych to nadprodukcja wydzieliny i spływanie jej po tylnej ścianie gardła, co prowadzi do drażnienia receptorów kaszlu w gardle i dolnych drogach oddechowych. Stąd maluchy z katarem tak intensywnie kaszlą na początku infekcji.

Jednak zawsze musimy być czujni i obserwować czy nie występuje tzw. obturacja w drogach oddechowych – czyli ,,zaciskanie” ścian oskrzeli i duszność.

Wykładnikami takiej duszności są:

• szybki oddech – każda grupa wiekowa ma określone przedziały liczby oddechów na minutę (tabelka poniżej)
• poruszanie skrzydełkami (tj. bocznymi ściankami) nosa dziecka
• uruchamianie tzw. dodatkowych mięśni oddechowych. Pojawia się tor brzuszny oddychania. Pomiędzy żebrami zapadają się mięśnie (widoczne dołki pomiędzy żebrami), zaciąganie przyczepów przepony (pod żebrami widoczne zapadanie się
• gwiżdżący poświst podczas oddychania
• siny trójkąt wokół ust
• sine opuszki palców

Tabela: Liczba oddechów na minutę w zależności od wieku umożliwiająca rozpoznać tachypnoe

WIEK DZIECKA	LICZBA ODDECHÓW NA MINUTĘ
< 2. mż.	>60
2-12. mż.	>50
2-5. rż.	>40
>5. rż.	>30

W takiej sytuacji dziecko powinno przyjąć pozycję ułatwiającą oddychanie. Sadzamy je bądź, w przypadku noworodka/niemowlaka, pionizujemy oraz pilnie kontaktujemy się z lekarzem. Do wypełnienia definicji duszności nie są potrzebne wszystkie powyższe objawy – już przy jednym z nich powinniśmy skontaktować się z lekarzem.

Objawy alarmujące, które sugerują choroby przewlekłe bądź ostre i wymagają konsultacji lekarskiej:

• kaszel w okresie noworodkowym
• kaszel w trakcie karmienia
• przewlekły kaszel
• nagły początek kaszlu
• współistnienie kaszlu z utrata masy ciała, potami nocnymi
• spadek tolerancji wysiłku
• napadowy kaszel w trakcie wysiłku
• pojawienie się zasinienia wokół ust
• gorączka
• nasilanie kaszlu

Przede wszystkim chcąc ulżyć naszym pociechom musimy rozróżnić, jaki rodzaj kaszlu występuje u dziecka. Nie ma syropów, które dobrze działają na oba rodzaje kaszlu. W przypadku kaszlu mokrego nie powinniśmy hamować odruchu kaszlowego, ponieważ wówczas cała wydzielina zalegająca w drogach oddechowych w nich pozostaje.

Leki przeciwkaszlowe stosujemy tylko w wypadku kaszlu suchego. Mają one kilka niezależnych mechanizmów działania. Te starszej generacji działają na ośrodek w mózgu (tzw. pochodne opioidowe), który jest odpowiedzialny za ,,wytwarzanie kaszlu”. Przez miejsce swojego działania mają wiele mechanizmów niepożądanych np. mogą wpływać na ośrodki odpowiedzialne za oddychanie.

Nowsze leki przeciwkaszlowe działają bezpośrednio na receptory kaszlu w oskrzelach, dzięki czemu mają większy profil bezpieczeństwa.

Leki wykrztuśne doustne, czyli rozrzedzające wydzielinę w drogach oddechowych, stosujemy by łatwiej oczyścić drogi oddechowe. W przypadku stosowania leków wykrztuśnych, dziecko będzie kaszlało więcej, ponieważ zwiększa się produkcja wydzieliny w drogach oddechowych. Syropy te stosujemy do godzin popołudniowych, nigdy na noc. Im młodsze dziecko tym rozważniejsza powinna być decyzja o ich włączeniu (najlepiej wyłącznie po konsultacji lekarskiej), ponieważ nie każdy maluch ma na tyle rozwinięty odruch kaszlowy, by poradzić sobie z tą wydzieliną.